De kolgans, een gans met een streepjescode

In de winter zitten er in de polders duizenden ganzen. De meest voorkomende gans bij ons is de kolgans, genoemd naar de witte plek (kol) net boven de snavel en de donkere strepen op buik en borst. Als je goed kijkt, zie je dat die strepen bij de verschillende ganzen verschillend zijn. Verschillend voor iedere gans afzonderlijk, zodat het hun ‘vingerafdrukken’ zijn. Niet zo gemakkelijk van afstand te zien overigens, want het gaat soms om vele strepen en streepjes. Jonge vogels hebben die strepen en witte bles nog niet, zodat ieder najaar het aantal jongen geteld kan worden en daarmee het broedsucces van de zomer vastgesteld kan worden. In de broedgebieden is dat niet zo eenvoudig, want die liggen ver in het noorden in Rusland. Vaak op bijvoorbeeld het eiland Nova Zembla en nog verder in Siberië.

Bijna 1 miljoen
Zo eind januari, begin februari zijn de meeste kolgazen weer uit onze polders verdwenen. Eerst trekken ze naar Noord Nederland. En later naar hun broedgebieden in het hoge noorden, eind april zijn ze uit Nederlands landschap verdwenen.

In de winter gaat het hier in de regio om grote groepen van soms wel enkele duizenden kolganzen. In heel Nederland kan het gaan om bijna één miljoen kolganzen. Een aantal jaren geleden leek dat maar door te groeien. De laatste jaren is er echter een afname te constateren. Friesland is de ganzenprovincie bij uitstek, maar het Rivierengebied is ook heel erg in trek. Kolganzen eten vooral gras en oogstresten zoals bieten en aardappelen als die beschikbaar zijn.

In V-formatie van slaap- naar eetgebieden
‘s Morgens trekken ze in V-formaties door de lucht. Ze komen dan van hun slaapplaatsen waar soms 10.000den kolganzen overnachten op open water. Een grote slaapplaats is er bij Arnhem. Een machtig schouwspel als je ‘s morgens zo’n 30.000/40.000 ganzen op ziet vliegen. In de Gouden Ham bij  Appeltern is een kleinere slaapplaats van enkele duizenden ganzen. Op een kleine plas, het  restant van een oude eendenkooi, net ten westen van de Lithse eendenkooi, is ook een slaapplaats van enkele 1000den kolganzen.

Ringen en monitoren
Individuele vogels zijn op grote afstand niet zo eenvoudig te herkennen aan hun strepen op de borst en buik. Daarom zijn er programma’s opgestart met halsringen in verschillende kleuren met grote letters en cijfers, uniek voor ieder gans. Voor dat ringen worden zowel in de broedgebieden als in hun overwinteringsgebieden ganzen gevangen. Ook in de Lithse polders worden ganzen door professionele specialisten geringd. Een aantal enthousiaste leden van de Vogelwerkgroep van IVN Oss besteden in de winter vele uren om geringde kolganzen terug te vinden. Hieronder een paar van die aflezingen.

Omdat ganzen in familieverband bij elkaar blijven, worden ze vaak samen gevangen en later ook weer samen terug gezien. Zoals man en vrouw kolgans UK 8 en UK 9, geringd bij Eemnes in 2016. Deze twee zitten meestal rond Haren. Een andere familie werd in de Lithse polder geringd met lichtgroene ringen in 2005: vader D 14, Moeder D 00, zoon D 02 en dochter D 13. Later is de familie gezien bij het pont van Megen in een groep van enkele duizenden ganzen. Na verstoring zwermt de familie uit elkaar. Ze blijken elkaars geluid goed te herkennen tussen al die andere roepende ganzen. Na 5 à 10 minuten is het gezin weer herenigd.  

GZ 6 is geringd bij Eemdijk in 2013. In februari 2020 zat deze bij Rossum, in mei 2020 zat deze in Rusland en in oktober zat hij weer bij Maren-Kessel. Op 13 januari 2021 werd deze weer gefotografeerd in Rossum.
K 51 is in augustus 2013 geringd op het eiland Kolguyev, een bekend broedgebied voor kolganzen.  In oktober 2015 werd de ring afgelezen bij Maren-Kessel. Eind december 2020 zat deze in Vlijmen. Door al die aflezingen weten we steeds beter waar de ganzen verblijven in de winter en waar ze broeden in Rusland.

Afstanden en leeftijd
Ook weten we meer over de leeftijd. Bijvoorbeeld zwarte ring LZT, geringd in Duitsland op 3 december 2002. Daarna is de ring afgelezen in Nederland, Duitsland, Polen en Letland. Hij/zij is nu dus al 18 keer op en neer gevlogen naar Rusland. Nog een oudje H 11, ze werd op 23 december 1999 geringd in de Lithse polder. Jaarlijks kwam zij uit de Russische broedgebieden naar West-Europa en deed ieder jaar enkele vast locaties aan, waaronder de omgeving van de TV-toren in Haren, maar vooral de omgeving van de Lithse eendenkooi. Vaak bij aankomst eerst in onze polders, om dan een vaste route te kiezen door Nederland: naar Zuid-Holland, Zeeland, Vlaanderen, om aan het eind van het winterseizoen nog even onze polders te bezoeken. De laatste waarneming werd gedaan op 16 februari 2015. Dus ze is minstens 16 jaar oud geworden, want ze werd pas geringd toen ze al volwassen was.

IVN Oss, 17 april 2021