2019 04 De fuut, Edith Kuiper

De fuut is een watervogel, maar geen eend. Futen gedragen zich anders, eten wat anders. Tijdens hun langdurig onder water duiken blijken ze uitstekende vissers. Ze zien er ook anders uit. Hun poten zitten niet als bij eenden midden onder de buik, maar ter hoogte van de staart.

Futen doen het goed tegenwoordig. Ze passen zich prima aan de fratsen van de mens aan. In hun op het water drijvende nesten verwerken ze niet alleen plantaardig materiaal, maar ook ons afval. Plastic, touw … kom maar op met die troep. In Amsterdam hebben vogel minnende woonbootbewoners een plateautje naast hun raam gemaakt. Futen gebruiken dat als vlotje voor hun nest. In Amstelveen kom je de fuut in de wateren binnen de bebouwde kom niet tegen. Te weinig vis? Daarbuiten wel: het Amsterdamse Bos, de Middelpolder, de Amstel.

Bij de fuut is het altijd vis wat de pot schaft. Voor een futenvrouw is het aanbod van een visje van een mannelijke soortgenoot een bewijs van ‘s mans verliefdheid. Daarbij zwemt het tweetal met veel vaart en luid geknor op elkaar af. Eenmaal op snavelafstand heffen ze zich op. Hun witte buiken tegen elkaar wrijvend en de koppen met hun sierlijk opgestoken veren om die van de ander heen schuddend. Het visje verhuist dan van de mannensnavel naar de vrouwensnavel. ‘Baltsen’ heet dit mooie paringsritueel.

Tja, en je weet wat daarvan komt. Uit de eieren, die door de aanstaande ouders bij verlaten van het nest zorgvuldig worden afgedekt met waterplanten, komen allerschattigste gestreepte kuikentjes, die in hun eerste levensweken meeliften op vaders of moeders rug. Boven water én ook onder water, wanneer papa en mama duikbootje spelen om te vissen of even onzichtbaar te zijn voor mensen of ander gevaar.  

Veel vogels danken hun naam aan hun geluid. De kievit, de koekoek … Volgens Klaas Eigenhuis, auteur van het Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen, is het woord fuut, via foet, ontstaan uit zijn vroegere naam aarsvoet. Dat verwijst naar de ver naar achter staande poten van fuutachtigen, waardoor het lijkt alsof de poten uit de billen steken. Ook zijn wetenschappelijke naam Podiceps heeft indirect dezelfde betekenis: het is een gewijzigde versie van Podicipes (aarspoot of aarsvoet). Dat van die naam had ik zonder het schrijven van deze column nog steeds niet geweten.

Edith Kuiper
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekena(a)res.