Plant inheems! De kracht van onze wilde planten

Bomen planten is populair, en terecht. Bomen dragen bij aan biodiversiteit, zien er mooi uit, helpen mee bij het bestrijden van hittestress en zijn nuttig voor het beperken van de effecten van klimaatverandering. Maar welke bomen moet je planten? Zomaar willekeurig soorten planten is natuurlijk niet handig.

Bij IVN letten we daarom goed op de samenstelling van bomen. Voor de openbare ruimte, voor tuinen en voor bedrijven. Bij IVN planten we inheemse (wilde) bomen, bijvoorbeeld bij Tiny Forest en Tuiny Forest. Dit zijn de boomsoorten, zoals de wintereik, die van oudsher in het wild in Nederland voorkomen. En daar hebben we goede redenen voor. Ecoloog Bert Maes maakte in opdracht van IVN een rapport over het belang van onze wilde, inheemse bomen in relatie tot klimaatverandering. En dat is nu voor iedereen beschikbaar, of je nu tuinbezitter, kweker hovenier of groenambtenaar bij de gemeente bent.

Wat is een inheemse (wilde) boom?

We noemen een inheemse boom wild of autochtoon, als deze op eigen kracht, dus zonder menselijk ingrijpen, naar Nederland is gekomen. De meeste inheemse bomen van Nederland zijn na de laatste ijstijd vanuit het zuiden naar Nederland toegekomen.

Bij IVN planten wij bij voorkeur autochtoon, inheems materiaal, dat zonder gif gekweekt is. Autochtoon wil zeggen dat het plantmateriaal ook echt genetisch uit Nederland afkomstig is (dus geen eikje uit de Balkan, want die kunnen bijvoorbeeld op een ander moment bloeien). Gifvrij spreek voor zich, maar is in de praktijk nog niet zo eenvoudig te realiseren. In veel kwekerijen wordt nog steeds veel gif gebruikt.

Waarom planten we alleen inheemse bomen?

Reden 1 – Nog maar 3% van onze wilde bomen over!

Bomenonderzoeker Bert Maes bracht met collega’s alle oude boskernen van Nederland in kaart en ontdekte tot zijn grote schrik dat nog maar 3% van alle bomen in Nederland autochtoon inheems is. En meer dan de helft van onze honderd inheemse soorten is bedreigd. Genoeg reden om onze wilde planten een duwtje in de rug te geven. In elk Tiny Forest planten we daarom minimaal 600 inheemse bomen. Daarnaast is het belangrijk om onze oude boskernen te beschermen, daar ligt ons genetisch goud opgeslagen. Maar ook jij kan helpen door het opkweken en planten van inheemse bomen, struiken en kruiden in jouw tuin of buurt.

Reden 2 -Wilde bomen zijn aangepast aan onze unieke omstandigheden

Wilde bomen zijn vanaf 13.000 jaar geleden spontaan naar Nederland gemigreerd vanuit het zuiden. De meeste van onze soorten komen uit Spanje, Italië en de Balkan. Deze soorten hebben zich langzaam maar zeker aangepast aan onze unieke omstandigheden en zijn helemaal afgestemd op de bodem, insecten en weersomstandigheden.  Enkele decennia geleden is er ook veel plantgoed direct uit de Balkan gehaald. Deze soorten zijn wel inheems, maar hebben niet de tijd gehad om zich aan te passen aan de Nederlandse omstandigheden. Hierdoor bloeien ze soms eerder of later, en daardoor missen bijvoorbeeld sommige wilde bijen in het vroege voorjaar een belangrijke voedselbron.

Reden 3 – Wilde bomen kunnen zich beter aanpassen aan veranderingen

Gekweekte bomen zijn genetisch minder divers dan wilde bomen. Vaak komt het zaad van maar enkele volwassen exemplaren. In sommige gevallen wordt er zelfs gekloont, waarbij het het genetisch materiaal geheel identiek is. Wilde bomen hebben veel meer diversiteit in hun genen. Maar wat heb je nu eigenlijk aan die genetische diversiteit? Boomsoorten met een grotere genetische diversiteit, kunnen zich beter aanpassen aan veranderende omstandigheden. Dus ook aan een veranderend klimaat!

Reden 4 –Onze bomen komen uit het warme zuiden

13.000 jaar gelden was Nederland een pooltoendra. Nadat de ijskappen zich terugtrokken, begonnen bomen vanuit Spanje, Italië en de Balkan te migreren naar het Noorden en het Westen. Al onze boomsoorten zijn in 13.000 jaar tijd gemigreerd vanuit het Middellandse zeegebied. Omgaan met hitte en droogte zit bij de wilde bomen dus al in de genen.

Reden 5 – Een gezonde groeiplek zorgt voor een gezonde boom

Het planten van wilde bomen is een goed idee, maar alleen als we ze ook de juiste groeiomstandigheden geven. Hoe kunnen  we een luilekkerland voor onze inheemse bomen creëren? Bomen houden van een losse grond, zodat ze makkelijk kunnen wortelen en er voldoende drainage is. Daar moeten we in de stad bijna altijd voor aan de slag. De grond moet bovendien voldoende organisch materiaal bevatten om de boom te voeden en om vocht vast te houden. En zoals in een echt bos licht de bodem bezaaid met blaadjes en takjes.

Onderzoeksrapport Inheemse boom- en struiksoorten en klimaatveranderingen

Wil je meer weten over inheemse soorten? Bert Maes en Carmen Hiddes leggen je alles uit in het onderzoeksrapport.

Onderzoeksrapport Inheemse boom- en struiksoorten en klimaatveranderingen (pdf)

Plantlijst

Soms is het lastig om inheemse bomen en struiken te onderscheiden van niet-inheemse soorten. Daarom hebben we een handige plantlijst voor inheemse soorten samengesteld. Neem deze lijst mee naar jouw lokale tuincentrum, hovenier of kweker en check of de juiste soorten aanwezig zijn. Het liefst natuurlijk biologisch. Zo maak je een eigen bosje met een mengelmoes van je favoriete planten!

Tiny Forest inheemse bomen plantlijst (pdf)

Ben je benieuwd naar de Tiny Forest plantmethode?

• Download het handboek
• Vraag het lespakket voor basisscholen aan